شرایط مدعی و سوگند خورندگان در قانون ایران

در جراحات، مدعی شخص مجنیٌعلیه میباشد، که ممکن است زن یا مرد باشد، و در قتل، مدعی، صاحب حق قصاص یا ولیدم است که ممکن است مرد یا زن باشد، و در هر حال، باید از وراث فعلی مقتول محسوب شود. بدین ترتیب، جنسیت در مطالبۀ قسامه نقشی ندارد، و مدعی باید، اولاً، از وراث مقتول باشد، یعنی مدعی در مرحلۀ اول طبقۀ اول وراث (پدر، مادر، فرزندان) هستند و در مرحلۀ دوم، طبقۀ دوم (برادران، خواهران و اجداد) میباشند، و در صورت نبودن وراث طبقات اول و دوم، نوبت به وراث طبقۀ سوم (عموها، عمه ها، دائی ها و خاله ها) میرسد. ثانیا،ً این افراد باید در زمان ادعا وارث محسوب شوند، زیرا گاه اتفاق میافتد که فردی قبلاً وارث بوده و بعد، به دلایلی مثل کافر شدن، از زمرة ورثه خارج میشود، و یا بالعکس، قبلاً به دلایلی مثل زنده بودن پدرش، که برادر یا فرزند متوفّی بوده، جزء ورثه محسوب نمیشده است ولی بعداً، به دلیل فوت پدرع وارث شخص متوفّی میشود. در هر حال ملاک، وارث فعلی بودن است. به علاوه، مدعی باید شرایط کلّی، یعنی بلوغ و عقل، را نیز داشته باشد.

 

2- شرایط سوگند خورندگان

قسم خورندگان باید مرد و از خویشان و بستگان (اعم از امی، ابی یا ابوینی) ،« قانون مجازات اسلامی » طبق مادة 336 « مرد » شاکی یا متّهم باشند. بنابراین، صرف تعلق آنها به قبیله یا عشیرة شاکی یا متّهم کفایت نمیکند. استفاده از واژه در مادة 336 و نیز مادة 455 نشان میدهد که قسم خورندگان باید، علاوه بر ذُکور بودن، بالغ باشند. به علاوه، عاقل، مختار و قاصد بودن آنها نیز از زمرة شرایط لازم است. از این گذشته، به نظر میرسد که، علیرغم سکونت مقنّن، سوگند شخص کافر علیه متّهم مسلمان پذیرفته نمیشود.