تعریف حقوق جزا

حقوق جزا آن رشته از حقوق عمومی است که با تعریف رفتار یا ترک رفتاری که موجب اخلال در نظم عمومی است و جرم نامیده میشود و با تعیین واکنشهای قانونی برای هر یک از این رفتارها سعی مینماید که از وقوع جرائم جلوگیری کند و در صورت تحقق جرم، میزان مسئولیت مرتکب و نحوة تعقیب و انطباق این واکنشها را با توجه به شخصیت واقعی «. هر یک از مرتکبین مشخض نموده و نهایتاً اصلاح و تربیت آنان را فراهم سازد.

با توجه به تعریف میتوان خاطر نشان نمود که وضع حقوق جزا در یک نظام حقوقی صرفاً جنبۀ انتقام جوئی و عقده گشایی برای صاحب حق ندارد. به ضرورت ساختمان فطری انسان و انگیزهها و تمایلات و عوامل دیگر، افرادی در هر جامعه مرتکب جرم، تبهکاری و قانون شکنی میشوند که این میتواند، با آثار سوئی که بر جای میگذارد، زندگی اجتماعی را تهدید و سلامت آن را به خطر اندازد و قانون شکنیها تدریجاً حاکمیت قانون را تضعیف و جامعه را به سوی هرج و مرج سوق میدهد. لذا وجود یک سلسله مقررات کنترل کننده جهت پیشگیری از آنها ضروری است که از آن به تعبیر میشود. « حقوق جزا » و بالنتیجه ایجاد روابط سالم، حفظ سلامت محیط « اصلاح مجرم و تقلیل جرائم » بنابراین، هدف اصلی مجازات عبارت از است که در شکل دادن به رفتار و افکار و روان افراد « تأمین حیات اجتماعی » زندگی جمعی و به تعبیر قرآن مجید جامعه تأثیر غیرقابل انکار دارد و سرانجام حفظ حاکمیت قانون بر جامعه است. 

"ارتباط حقوق جزا با سایر رشته ها"

حقوق جزا از دستاوردهای علمی سایر رشته ها استفاده می کند. این رشته در ارتباط نزدیک با سایر علوم است. همان طور که می دانید حقوق جزا شامل قواعد ماهوی می شود. این قواعد در اجزا خود نیازمند آیین دادرسی هستند. از این رو ارتباط حقوق جزا با آیین دادرسی کیفری در جنبه اجزایی است. حقوق جزای اختصاصی هم از این جهت که قواعد جزیی و عناصر اختصاصی اصول کلی و قواعد عمومی حقوق جزا را بیان می کند و توضیح می دهد، با حقوق جزا در ارتباط است. گاه در همین قواعد کلی حقوق جزا یک عنصر بین المللی نیز اضافه می گردد. در این صورت شاخه ای دیگر بنام حقوق جزای بین المللی با حقوق جزا ارتباط برقرار می کند. حقوق اداری از مسایلی مانند ماموران دولت بحث می کند. حقوق جزا برای بررسی و تعریف این مفهوم و جرایم ماموران به حقوق اداری نیاز دارد. حقوق اساسی هم به عنوان رشته ای که ساختار حکومت، ارتباط دولت با ملت و برعکس و همینطور آزادی های اساسی را مورد بحث قرار می دهد. ضمانت اجرای تخطی از این قواعد را در حقوق جزا جستجو می کند.